2021eko maiatzaren 27ko erreportajea
Trantsizio berdeak eta digitalak bat egiten dute industria-politikan, eta hori funtsezko tresna da EBren subiranotasun ekonomikoari eusteko mendebaldeko potentziak garapen bidean dauden herrialde batzuen aurrean indarra galtzen ari diren unean.
Azken asteetan, erreportajeak egin ditugu EBk hurrengo urteetarako dituen lehentasun sozioekonomikoen inguruan, ondoren praktikan aztertzeko horiek nola islatzen diren helburu handinahietan, adibidez klima-neutraltasunean eta garai digitalaren lidergoan. Trantsizio bikoitza izenekoak (berdea eta digitala) gure gizarteko alderdi guztiei eta jarduerari eragingo die, eta gaur ikusiko dugu Europak funtsezko rola emango diola industriari garapen horretan.
Protagonismo hori industriaren garrantzia ekonomikotik eta erkidegoko esportazioetan enplegua eta pisua sortzeko gaitasunetik haratago doa; horrez gain, aitortzen du historikoki sortu duen oparotasuna funtsezkoa izan dela ongizate-estatua ezartzerakoan, eta, beraz, ekarpenak egin ditu gaur europar gisa definitzen gaituzten bizimodua eta balioak finkatzeko. Beraz, lidergorako gaitasuna erakutsi du aldaketan; gaur aurrekaririk gabeko eraldaketa horren buru izateko eskatzen zaio, Batasuna erreferentzia bihurtuko duena NBEren Garapen Jasangarrirako Helburuenganako aurrerapenean.
Hori dela eta, Batzordeak planteatutako jomuga klimatiko eta digitalek bat egiten dute Europako industria-estrategian, zeina funtsezko tresna den EBren subiranotasun ekonomikoa mantentzeko eta enpresen lehiakortasuna estimulatzeko mendebaldeko potentziak garapen bidean dauden herrialde batzuen aurrean indarra galtzen ari diren une batean. Tresna hori 2020ko martxoaren 10ean aurkeztu zen hasiera batean. ‘Hasiera batean’ diogu bi egun geroago OMEk pandemia-egoera adierazi zuelako, eta COVID-19a ofizialki sartu zelako EBren planetan. Inguruabarren aldaketa horren aurrean, Batzordeak, alde batetik, eraldaketa industrialaren hasiera krisialdi ekonomiko berri batekin uztartu behar izan zuen, eta, bestetik, hasierako planteamenduan hirugarren helburu bat gehitu behar izan zuen: Europan garatutako gainerako jarduera ekonomikoen moduan, berdeagoa eta digitalagoa izateaz gain, gure industriak erresilienteagoa izan beharko du.
Beraz, maiatzaren 5ean aurkeztutako industria-estrategiaren eguneratzeak pandemiaren garai gogorrenetan ikasitako lezio batzuk jorratzen ditu, eta hainbat printzipio orokor berresten ditu, besteak beste hauek: industria egitura-aldaketetara egokitzeko prozesua bizkortzea, enpresen sorkuntza eta garapenaren aldeko testuinguruaren sustapena, bereziki ETE-ena, EB osoko enpresen arteko lankidetzaren sustapena, etab. Bai trantsizio bikoitzak eta bai erresilientziak inbertsio handia ekarriko dutenez teknologia berrietan eta berrikuntzan, beharrezkoa izango da I+G+b politiken potentzial industriala hobeto aprobetxatzea.
Zein faktoretan oinarrituko da industria-estrategiaren hedapena?
Europako Batzordearen arabera, “belaunaldi bat behar da industria-sektorea eta balio-kate guztiak eraldatzeko”. Baina ez dugu horrenbeste denborarik. Krisialdi klimatikoak eta Europako enpresen ingurune “lehiakor eta dinamikoak” ez dute atsedenik ematen, eta epeak murriztu behar dira. Izan ere, “hurrengo bost urteak erabakigarriak izango dira trantsizio bikoitza ahalbidetuko duten baldintza egokiak sortzeko”.
Premia horren eta EBk abiarazi (eta gidatu) nahi duen eraldaketaren magnitudearen ondorioz, industria-estrategiak zehatz-mehatz definitu ditu aldaketa sustatuko duten eragileak eta oinarritzat izango dituen funtsezko faktoreak.
Lehenak, eragileak, hiru dira. Alde batetik, trantsizio ekologikoa bizkortzea Europako Itun Berdearekin, Europako hazkuntza-estrategia berri gisa, eta garai digitalerako egokitzapena bizkortzea langileei gaitasun berriak emateko, EBko enpresak proaktiboago bihurtzek eta gure ekonomiaren deskarbonizazioaren aldeko tresna gisa. Industria-estrategiaren hirugarren sustatzailea merkatu komun egonkorra edukitzea da, aukera emango diona EBri lehia arautzeko nazioarteko arauen ezarpena gidatzeko.
Estrategiaren oinarri izango diren faktoreei dagokienez, Europako Batzordeak berrikuntzan, inbertsioan edo legegintzan probatu diren ikuspegiak berritu edo hedatzen dituzten batzuk nabarmentzen ditu, baita lan egiteko modu berriak topatzeko beharra islatzen duten batzuk ere, bereziki lanbide-prestakuntzei eta ekonomia zirkularrerako trantsizioari dagokienez.
– Merkatu bakar sakonago eta digitalagoa, segurtasun handiagoa emango diona industriari. Arauketarako espazio eta dimentsio komunak ematerakoan, merkatu bakarra lehiakortasunaren eragile bihurtzen da, eta tamaina guztietako enpresak Europako eta munduko balio-kateetan sartzea ahalbidetzen du. Merkatu bakarra normalizazio- eta egiaztapen-sistema solidoen mende dago, eta horiek segurtasun juridikoa ematen dute; hala ere, merkatu bakarra gure industria sustatzeko gai izan dadin, hori arautzen duen legediaren aplikazioa eta betearazpena hobetu behar dira. Gainera, jabetza intelektual eta industrialaren politika babestu behar da, funtsezkoa izango baita merkatu-balioa eta enpresen lehiakortasuna zehazteko. Horrez gain, aktibo immaterialak babestuko ditu, hala nola markak, diseinuak, patenteak, datuak, ezagutza teknikoak eta algoritmoak. Azkenik, EB indarreko lehia-arauen aplikazioa berrikusten ari da, eta zehazki monopolioen aurkako neurriak, jakiteko egokiak izaten jarraitzen duten planteatutako xedeetarako.
– Mundu-mailan baldintza-berdintasuna babestea. EBk badaki bere oparotasunaren eta lehiakortasunaren zutabeetako bat ekonomia irekitzea eta industria munduko balio-kateetan integratzea dela. Horregatik, lehia zintzoa mehatxatzen duten faktoreak ezagutu behar ditu, baita merkatua distortsionatu dezaketen faktoreak ekiditeko merkataritza-defentsarako mekanismoak (politika protekzionistak) baliatu ere.
– Industria babestea neutraltasun klimatikorako aurrerapenean. Berriro ere Europako Itun Berdea aipatu behar dugu, EBk bertan islatzen duen helburuetako bat klimatikoki neutroak eta zirkularrak izango diren produktuen merkatuak sortzea baita. Aldaketa hori gidatzeko, EBk, lehenik eta behin, prozesu industrial berriak eta teknologia garbiagoak behar ditu, aukera emango dutenak kostuak murriztu eta efizientzia hobetzeko, bereziki aldaketa eraldatzaileagoak egingo dituzten sektoreetan. Gainera, trantsizio horretan ezingo ditu kideak atzean utzi, eta horretarako Bidezko Trantsiziorako Mekanismoa izango du, zeinak 100.000 milioi euro mobilizatuko dituen eskualde hiperkarbonikoetako ekonomien eraldaketa bermatzeko.
– Ekonomia zirkularragoa sortzea. Hazkuntza-estrategia berriarekin batera, zeinak eskatzen duena baino gehiago itzultzen duen, Europako industrial liderraren rola izan behar du trantsizio ekologikoan. Hori lortzeko, diseinatzeko, fabrikatzeko, erabiltzeko eta botatzeko modua goitik behera aldatu behar dugu, enpresei eta herritarrei gaitasuna emateko rol aktiboagoa edukitzeko ekonomia zirkularraren sustapenean. Ekonomia zirkularraren printzipioak sektore guztietan aplikatzeak Batasun osoan zazpiehun mila lanpostu berri sortzeko potentziala du gaurtik 2030era bitartean, eta horietako asko ETEak izango dira.
– Industria-berrikuntzarako espiritua integratzea. Azken bost urteotan zehar, Europako enpresek ikusi dute ikerketa eta garapenean duten mundu-kuotaren gastua murriztu egin dela pixkanaka, eta Estatu Batuetako eta Txinako homologoena, berriz, handitu egin dela. Joera horri buelta emateko giltza berrikuntzarako inbertsioa desblokeatzea izango da. Trantsizio bikoitzerako mundu-lasterketa gero eta gehiago oinarrituko da ezagutzaren mugetan dagoen zientzian funtsatutako berrikuntza disruptiboetan, baita deep-tech teknologian ere. Europak trantsizio bikoitzaren buru izan nahi badu, industria-estrategiak industria-berrikuntzarako estrategia bat izan beharko du. Hori aintzat hartuta, Batzordeak uste du ezinbestekoa dela ETE-ei eta sortzen diren enpresei (‘start-upak’) laguntzea, berrikuntzak ekartzeko eta merkatuan ideia berriak sartzeko. Horretarako, industria-sektoreak gonbidatu eta sustatuko ditu, beren ibilbide-orriak ezar ditzaten neutraltasun klimatikorako edo lidergo digitalerako, ikerketa baten emaitzan eta kalitatezko gaitasunetan oinarrituta. Xedeak betetzea ahalbidetzen dien teknologiak garatzen laguntzeko, industria lankidetza publiko-pribatuetan oinarritu beharko da. Era berean, Europako Berrikuntza Kontseiluaren xedea izango da ahalik eta gehien aprobetxatzea Europako ikerketa-oinarri sendoa, zehazteko hurrengo belaunaldiko zein teknologiek izango duten eragina eta haien aplikazio komertziala bizkortzeko.
– Gaikuntza eta birziklatze profesionala. Industria lehiakor batek espezializazio handiko pertsonak behar ditu, eta Europan teknologia digitaletako adituentzat milioi bat lanpostu huts dauden arren, enpresen % 70ak inbertsioak atzeratzen ari dela dio, ez duelako gaitasun egokiak dituen langilerik aurkitu. Trantsizio bikoitzak abiadura hartu ahala (eta enplegua sortu ahala), hezkuntzak eta prestakuntzak beren erritmoari jarraituko diotela bermatu beharko du Europak. Horrek esan nahi du, adibidez, datozen bost urteetan soilik 120 milioi europarrek beren gaitasunak hobetu edo profesionalki birziklatu beharko dituztela. Hau da, Europak prestakuntzaren, etengabeko ikaskuntzaren, talentuaren fideltasunaren eta bokazio zientifiko-teknologikoen sustapenaren alde egin behar du, bereziki gazteen artean.
– Trantsizioaren inbertsioa eta finantzaketa. Europar Batasuneko programa askok (adibidez, Horizon Europe) eta Europako Egitura eta Inbertsio Funts guztiek beren industriaren lehiakortasuna sustatzen laguntzen dute, baina hori ez da nahikoa. Gainera, inbertsio pribatua desblokeatu behar dugu. Europar Batasunak bere dirua estatu kideen eta beste bazkide instituzional batzuen diruarekin pilatu eta konbinatu beharko du, eta inbertitzaile pribatuen kontzentrazioa lortu. InvestEU, Europako Itun Berdeko Inbertsio Planak, Europako Inbertsio Bankuak edo Europako interes komuneko proiektu garrantzitsuak (PIICE) abian jartzeak eginkizun garrantzitsua izango dute.
Nola aldatzen da estrategia hau pandemian zehar ikasitakoarekin?
Eragina ekosistemen eta enpresen tamainaren arabera aldatzen den arren, COVID‑19ak eragin larria izan du EBko ekonomia osoan, eta ahuleziak agerian jarri ditu, hala nola munduko balio-kateen arteko mendekotasun handiegia edo aurreikuspenen (eta baliabideen) gabezia, eskaria nabarmen oztopatzen duten edo ondasun eta zerbitzuen zirkulazio librea eragozten duten egoerei aurre egiteko.
Arrisku horiei aurre egiteko, industria-estrategiaren hilabete honetako eguneratzeak hiru arlotako jarduerak proposatzen ditu:
– Merkatu bakarraren erresilientzia. Esan bezala, merkatu bakarra Europako ekonomiaren aktiborik garrantzitsuena da, segurtasuna, dimentsioa eta mundu-tranpolina eskaintzen baitie bere enpresei. Baina pandemian zehar, mugak ixteagatik eta koordinazio- eta aurreikuspen-faltagatik murriztu egin dira eskaintzen dituen aukerak. Hori dela eta, Batzordeak, lehenik eta behin, Merkatu Bakarraren Larrialdietarako Tresna diseinatzea proposatzen du, etorkizuneko krisialdien testuinguruan, pertsonen, ondasunen eta zerbitzuen erabilgarritasuna eta zirkulazio librea bermatuko dituen egitura-konponbidea eskaintzeko.
Merkatu Bakarraren Larrialdietarako Tresnaren gako-elementuak
Konponbide integral berri hori, gainera, bigarren neurri batean oinarrituko da: merkatu bakarrari sakontasun handiagoa ematea, enpresei emandako funtsezko zerbitzuei aplikatu beharreko arauak harmonizatuta, zaintza indartzea eta berariaz ETE-ei zuzendutako neurriak abian jartzea.
Jarduera-eremu honetako hirugarren neurriak lehenengo biak osatzen ditu; EBk aldian behin merkatu bakarraren egoera ebaluatu nahi du, bereziki hamalau ekosistema industrialena.
– EBren estrategia irekiaren autonomia indartzea. Hainbat momentutan izandako funtsezko produktu jakin batzuen eskasia dela eta, gure mendekotasun estrategikoak ezagutu behar ditugu, eta, aliantza industrialak sortzeaz gain, nazioarteko elkarte dibertsifikatuak sortu behar ditugu, bereziki ahulak diren arloetan (lehengaiak, bateriak, osagai farmazeutiko aktiboak, hidrogenoa, erdieroaleak eta hodeian konputatzeko teknologiak) merkataritza eta inbertsioa bermatuko dutenak.
Era berean, azpimarratu behar da horri buruzko lehen txostenean ekosistema ahuletan erabilitako 137 produktu detektatu direla, eta horien hornikuntza, neurri handi batean, atzerriko iturrien mende dagoela, bereziki Txinaren mende eta, neurri txikiagoan, Vietnam eta Brasilen mende. Zaurgarritasuna are handiagoa da 34 produktutan (besteak beste, energia-kontsumo handiko industrietan eta osasun-sektorean erabiltzen diren lehengaiak eta produktu kimikoak), dibertsifikatzeko eta EBn landutako produktuekin ordezkatzeko ahalmen urriagatik.
– Trantsizio bikoitza azkartzea. Aipatutako hau ez da neurri berri bat, aldaketa azkartzeko beharra egiaztatzea da, behin egiaztatuta jasangarritasunaren eta digitalizazioaren aldeko apustua egiten duten enpresek errazago dutela ezustekoak gainditzeko eta etorkizuneko liderren artean agertzeko aukera gehiago dituztela. Horretarako, Batzordeak eskatu du industriarekin, agintari publikoekin eta gizarte-ordezkariekin batera hamalau ekosistema industrialetarako trantsizio-bideak sortzeko. Lehentasuna eman beharko zaie klimaren, iraunkortasunaren eta eraldaketa digitalaren helburuak betetzeko erronkarik garrantzitsuenei aurre egiten dieten ekosistemei, horien lehiakortasuna horren mende baitago, besteak beste energia intentsiboko industriak eta eraikuntzaren sektorea. Horrez gain, lehentasuna eman beharko zaie krisialdiak gogor kaltetutako sektoreei ere, trantsizio bikoitzaren azkartzeak mesede egin ahal baitiote haien berreskuratzeari.
Europako industriak onartu egin ditu trantsizio bikoitzak dakartzan erronkak eta aukerak, eta inbertitzeko prest dago, baina aurreikusteko aukera eta benetako negozio-kasu bat eskatzen ditu, arau-esparru koherente eta egonkor batekin, gaitasunetarako eta azpiegituretarako sarbidea, berrikuntzarako finantzaketa, lehengaiak eta energia deskarbonizatua eta langileen arteko gaitasun egokiak izanda. Horretarako, Batzordeak zenbait tresna jarri ditu industriaren esku, hala nola Berreskuratze eta Erresilientzia Mekanismoa (NextGenerationEU funts ezagunak), estatu kideei inbertsioak maximizatzeko proiektu bateratuetan laguntzeko; Berreskuratze eta Erresilientzia Plana; Horizon Europe programa, bere tresna guztiekin (garapenerako lankidetzak, Europako Berrikuntza Kontseilua eta Berrikuntza eta Teknologia Institutua), trantsizio berde eta digitalerako hurrengo belaunaldiko Europako berrikuntza-ekosistemari lagunduko diona; edo Berrikuntza Funtsa, zeinak funtsezko laguntza ematen jarraituko duen hainbat sektoretan karbono gutxiko teknologia berritzaileak merkaturatzeko.
